Chronotype, Gettier, slikken, Medusa-effect, moraliteit

Je hebt ochtend- en avondmensen. De vraag van een Amerikaans onderzoek in Behavior Therapy was of zij anders reageren op slaaptekort. Er deden 73 psychologiestudenten mee aan een onderzoek met een ActiGraph wGT3X-BT, een soort fitbit. Zij mochten pas om 04:00 uur naar bed en moesten dan weer om 08:00 wakker worden. Na de slaaprestrictie rapporteerden alle deelnemers een grote afname van positieve gevoelens. De avondmensen hadden ook een toename van negatieve gevoelens. Volgens de onderzoekers heeft het zin om het chronotype van mensen te bepalen bij slaapproblemen.

Volgens Plato, de filosoof, kan je zeggen dat iemand iets weet als die persoon een feit gelooft, dat feit inderdaad waar is en het geloof in dat feit gerechtvaardigd is. In British Journal of Social Psychology staat een artikel over zogenaamde Gettier-gevallen, waarbij wel aan deze voorwaarden is voldaan maar de persoon in kwestie toch iets niet weet. Een scenario dat in het onderzoek werd gebruikt was: John/Melissa kiest in een juwelierswinkel een diamant uit, maar weet niet dat een oneerlijke medewerker sommige diamanten heeft vervangen door Zirkonia-stenen. Nu is het zo dat John/Melissa een echte diamant kiest en zegt: ‘wat een mooie diamant’. De vragen die daarover gesteld werden waren: weet John/Melissa het echt (kennis), is dat redelijk en hoe weet John/Melissa het? Uit dit experiment met 358 Amerikanen via Prolific bleek dat deelnemers vrouwen en mannen gelijk beoordeelden op kennis, maar dat ze de kennis van vrouwen vaker toeschreven aan toeval dan aan bekwaamheid. Deze gender-bias wordt al 45 jaar in onderzoek aangetoond. De ondervertegenwoordiging van vrouwen in STEM wordt bijvoorbeeld deels verklaard door hoe leraren hun bekwaamheden inschatten (en zelfs door hoe vrouwen dat internaliseren). Mijn oplossing is kinderen een genderneutrale naam te geven, zoals Robin.

Ik las onlangs dat vissen niet hoeven te kunnen slikken omdat het voedsel gewoon naar binnen stroomt. Bij mensen is slikken een ingewikkeld proces met als doel een ‘bolus’ naar de maag te transporteren zonder te stikken. Het slikken maakt praten onmogelijk maar is wel hoorbaar en kan worden gevolgd door smakken. Het slikken kan ook een opvallende stilte in een gesprek veroorzaken. In frontiers in Communication staat een Engels onderzoek waarbij allerlei opnames van gesprekken, onder andere van TV, via Conversatie Analyse werden geanalyseerd. Volgens de onderzoekers is de rol van slikken in communicatie tot nu toe volledig genegeerd en zij geven allerlei voorbeelden van communicatieve functies van slikken in hun artikel. Het meest boeiende deel, vond ik, gaat over de rol van slikken bij emoties, niet alleen bij huilen (om vocht uit de keel te verwijderen) maar ook vlak voor een emotionele uiting. Bijvoorbeeld als Michael in het programma Repair Shop een gitaar van zijn oma terugkrijgt:

Interviewer: “je praatte erover als de schat van je oma”

Michael: “<slik>, ja dat was echt zo”.

Lezers van Donald Duck weten allang dat hij slikt als hij bang is (vaak staat er dan ook ‘slik’ in zijn tekstballon geschreven).

Mensen zijn dol op plaatjes (variërend van rotstekeningen tot sociale media) en dat gaat meestal om things with minds. In PNAS staat een artikel over afbeeldingen en afbeeldingen van afbeeldingen met de vraag of mentale eigenschappen bij toenemende abstractie gewaarborgd blijven. Daarvoor gebruikten de Amerikaanse onderzoekers de begrippen ‘agens’ (vermogen om te doen) en ‘patiens’ (vermogen om te voelen). Deelnemers aan het onderzoek keken naar echte mensen, naar foto’s en naar foto’s van foto’s, en beantwoordden vragen over echtheid, agens en patiens. Ook werd met een eye-tracker gevolgd waar ze naar keken en speelden ze het dictatorspel met foto’s en foto’s van foto’s. Hoewel het niet verbazend is dat echte mensen meer mentale eigenschappen hebben dan foto’s en ook niet dat foto’s meer mind hebben dan foto’s van foto’s, is dit verschil toch belangrijk. Deze abstractie-schade heet het ‘Medusa-effect’: Medusa had zo’n dodelijke blik dat Perseus haar alleen kon onthoofden door naar haar spiegelbeeld (in zijn schild) te kijken. Uit het onderzoek bleek dat de sociale en cognitieve effecten van gezichten zwakker werden op hogere abstractieniveaus. Mensen op foto’s (en foto’s van foto’s) leken volgens de deelnemers minder echt, verdienden minder straf als ze iets verkeerd deden en kregen minder medeleven. Dit effect wordt nog sterker online. Er is nooit onderzoek gedaan naar het Medusa-effect bij zoomen of online-therapie!

Volgens een artikel in Emotion gaat het bij onderzoek naar moraliteit vaak over zelfbewuste emoties zoals schaamte en schuld. Maar bij ethische problemen spelen emoties die op anderen zijn gericht (zoals minachting, woede en walging) ook een grote, tot nu toe onderbelichte rol. In een Turks onderzoek werden aan psychologiestudenten (ook aan Engelse en Amerikaanse studenten) vignetten voorgelegd, zoals ‘Erhan wordt door zijn vrouw Gülsen betrapt terwijl hij een andere vrouw kust’, en werden er vragen gesteld over emoties. Woede bleek de meest gerapporteerde emotie. Het overtreden van groepsnormen lokte de meeste emoties uit. Er werd ook een cultureel verschil gevonden: bij de Turken was er vaker sprake van slachtoffer-woede en bij de Engelstaligen van slachtoffer-minachting. Ook voelden de Turken iets meer schaamte en de Engelsen iets meer schuld. Overtredingen van gelijkheidsprincipes werden heel sterk afgekeurd; eerlijkheid is een heel basaal moreel uitgangspunt. Volgens de auteurs is het van belang morele emoties meer te zien als relationeel dan individueel.