EMDR, Corona, Coolidge-effect, afdwalen, lezen en conversaties

Door EMDR wordt een traumatische herinnering minder levendig en emotioneel. Dat werkt zo goed dat de wereldgezondheidsorganisatie EMDR aanbeveelt als behandeling van PTSS. De auteurs van een artikel in Psychology of Consciousness: Theory, Research, and Practice vroegen zich af hoeveel EMDR-therapeuten eigenlijk weten over het geheugen. Er wordt namelijk al 20 jaar een heftig debat gevoerd over zogenaamde ‘hervonden herinneringen’. In deze ‘geheugenoorlog’ beweren sommige therapeuten dat traumatische herinneringen door verdringing of dissociatie uit het bewustzijn kunnen worden gehouden, in het lichaam bewaard blijven en met hulp van therapie weer naar boven komen. Wetenschappers beweren dat nare herinneringen juist heel goed worden onthouden en dat bepaalde therapeutische technieken het risico hebben om valse herinneringen te creëren. Nederlandse studenten en EMDR-therapeuten deden mee aan een onderzoek waarin ze vragen over een casus beantwoordden en vragenlijsten over het geheugen invulden. De deelnemers bleken voldoende kennis over het geheugen te hebben, maar helaas bleek tot wel 90% van de deelnemers in verdringing te geloven. Bovendien was slechts een minderheid het oneens met de stelling dat onbewuste traumatische herinneringen lichamelijke symptomen kunnen veroorzaken. De auteurs vinden het geloof in verdringing zorgelijk omdat dit therapeuten ertoe zouden kunnen aanzetten om op zoek te gaan naar verdrongen herinneringen en daarmee valse herinneringen te produceren.

Op 11 maart 2020 verklaarde de WHO de Corona-uitbraak tot een pandemie. In Journal of Clinical Psychology staat een artikel over de mentale gevolgen van Corona en de daaruit voortvloeiende sociale beperkingen. De deelnemers kwamen uit 59 landen van 5 continenten. Via een sneeuwbalmethode vulden 6882 mensen vragenlijsten in die ze vervolgens weer deelden met hun contacten. Ook werden er deelnemers verworven via sociale media, met name in de zwaarst getroffen landen. De vragenlijsten gingen over de gevolgen van Corona, de quarantaine-maatregelen en psychische problemen zoals angst en depressie. Een significant deel van de deelnemers had matige tot ernstige symptomen van angst (19,5%) en depressie (25,4%). Corona-gerelateerde veranderingen, zoals financiële problemen, mantelzorg en conflicten thuis, waren de sterkste voorspellers van psychische problemen. Vrouwen, jongeren en alleenstaanden rapporteerden meer angst en depressie. Tegen de verwachting in bleken mensen in rijke landen meer symptomen te hebben. Waarschijnlijk had dat te maken met de timing van het onderzoek: in april 2020 was de uitbraak bijvoorbeeld nog niet zo hevig in Latijns Amerika. De onderzoekers adviseren overheden om telefonische consulten en video-consulten van psychologen volledig te vergoeden.

In Archives of Sexual Behavior staat dat over heel de wereld mannen meer seksuele partners willen dan vrouwen. Mannen fantaseren ook vaker over meerdere seksuele partners. Bij dieren is bekend dat een seksueel bevredigd mannetje opnieuw wil paren als er een nieuwe partner wordt geïntroduceerd. Dat fenomeen heet het Coolidge-effect, waarschijnlijk vernoemd naar een Amerikaanse president die bij hanen observeerde dat zij meer copuleerden als zij werden gekoppeld aan een nieuwe hen. Bij allerlei dieren, van chimpansees tot guppies, wordt het Coolidge-effect waargenomen. Bij mensen is het moeilijk te onderzoeken (meestal wordt voor zulk onderzoek porno gebruikt). In een Amerikaans experiment kregen deelnemers foto’s (van www.facity.de) te zien en moesten daarbij aangeven met wie en hoe vaak (maximaal 10 keer) ze seks zouden willen hebben. Ook speelden ze een soort spel waarbij ze telkens tussen 2 foto’s (waarvan 1 nieuw en 1 bekend) een keuze moesten maken voor een korte relatie. Ze vulden ook vragenlijsten in. Uit het onderzoek bleek opnieuw dat mannen een grotere voorkeur hadden voor partner variëteit. Zij kozen meer verschillende seksuele partners. Mannen kozen ook vaker een nieuwe partner dan vrouwen. Als ze een bekend gezicht kozen dachten ze daar langer over na. Mannen gaven op de vragenlijsten aan het fijn te vinden als hun vaste partner vaker haar uiterlijk veranderde. Vrouwen gaven vaker aan dat ze hun uiterlijk veranderden dan mannen. Volgens de auteurs is dat experimenteel bewijs voor het bestaan van het Coolidge-effect bij mensen.

Bij afdwalen verschuift de aandacht van een taak naar innerlijke gedachten. Dat gaat vanzelf en wordt gezien als een probleem; het hangt samen met afleidbaarheid, onoplettendheid, impulsiviteit en hyperactiviteit in de vorm van friemelen. In Journal of Attention Disorders staat een review over het verband tussen afdwalen en ADHD. In de meeste onderzoeken werd afdwalen gemeten met vragenlijsten. Soms werd aan deelnemers gevraagd om gedurende de dag bij te houden waar ze aan dachten. Eén studie vroeg ook naar opzettelijk afdwalen, naast spontaan afdwalen. Een ander onderzoek vroeg naar niks denken (een leeg hoofd) in tegenstelling tot inhoudelijk afdwalen. Het lijkt erop dat afdwalen vaak voorkomt bij mensen met ADHD en dat het functionele beperkingen oplevert. Mensen die aan mindfulness doen zouden door ‘meta-bewustzijn’ het afdwalen kunnen beperken. Helaas worden de conclusies verzwakt door onenigheid over de definitie van afdwalen en doordat de meeste deelnemers studenten in plaats van ADHD-ers zijn. Een indrukwekkende lijst van door de auteurs gemelde belangenverstrengelingen sluit het artikel af.

In International Psychogeriatrics staat dat een hoog niveau van cognitief functioneren belangrijk is om succesvol oud te worden. Zowel milde cognitieve beperkingen als ernstige (dementie) kunnen leiden tot een vroegtijdige dood. Intellectuele activiteiten zoals lezen, TV kijken, naar de radio luisteren, een spelletje spelen, puzzelen en gokken helpen om de cognitieve achteruitgang van ouderen te vertragen. Sinds 1989 zijn in Taiwan 4.049 60-plussers elke 4 jaar geïnterviewd. Na 14 jaar follow-up deden er nog 818 mensen mee. Volgens de onderzoekers hadden de mensen die meer dan 2 keer per weken lazen een lager risico op cognitieve achteruitgang, onafhankelijk van hun schoolniveau. Dit robuuste effect leidt volgens de auteurs tot de conclusie dat het van belang is te investeren in ‘cognitief kapitaal’. Een nadeel in de onderzoeksopzet is dat ze maar 1 keer hebben gevraagd (in 1993) hoe vaak de deelnemers lazen.

Conversaties bestaan uit een aantal complexe taken, waar mensen goed in zijn en die eenvoudig lijken omdat men het niet door heeft als het fout gaat. In Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America staat een artikel over het beëindigen van conversaties. Dat lijkt eenvoudig maar dat is het niet, omdat geen van de deelnemers weet wat de ander wil en de ander ook niet wil kwetsen. Het stoppen van een gesprek is een coördinatieprobleem, waarbij eerlijk zijn wordt vermeden om een relatiebreuk te voorkomen. De onderzoekers lieten eerst online vragenlijsten invullen over een recent gesprek met een huisgenoot of partner. De vragen gingen over de duur van dat gesprek en of en wanneer de deelnemers het gesprek hadden willen stoppen. Vervolgens deden ze een experiment waarbij mensen in een laboratorium met een vreemde praatten (zo lang als ze wilden). Na dat gesprek werd aan beide gesprekspartners gevraagd of er een punt was waarop ze de conversatie hadden willen beëindigen. Uit 932 geanalyseerde conversaties bleek dat 66-68% van de mensen het gesprek eerder hadden willen beëindigen. Bijna nooit eindigde het gesprek als beide partners dat wilden en het verschil tussen de gewenste gespreksduur en de echte gespreksduur was ongeveer de helft van de totale gespreksduur. Volgens de onderzoekers is het coördineren van een gesprek moeilijk omdat men niet weet wat de ander wil en de eigen intentie verbergt (maar een smoesje gebruikt: ‘oh, kijk iedereen gaat naar zijn stoel’) uit angst om de ander te beledigen. Omdat die intentie verborgen wordt gehouden kan de gesprekspartner ook niet inschatten wat de ander wil. Die intentie verbergen is ‘beleefd’ tegen vreemden en ‘vriendelijk’ tegen intimi.