Lachen, huilen, voorspellen, natuur, wijn, VSDT

Is er behoefte aan nog meer soorten therapie? Ik zou zeggen van niet maar in European Journal of Psychotraumatology staat een artikel over Nederlands onderzoek naar een nieuwe, enigszins vreemde traumatherapie: Visual Schema Displacement Therapy (VSDT). Bij VSDT denkt de cliënt aan een nare herinnering én aan iets lachwekkends. De therapeut draait met een horloge in zijn hand een ruime cirkel voor de ogen van cliënt terwijl hij heel hard: ‘woesj!’ zegt. De cliënt knippert met haar ogen en zucht diep. In het experiment werd 8 minuten VSDT vergeleken met 8 minuten EMDR en met 8 minuten niets doen. Uit het onderzoek bleek dat na VSDT de emotionaliteit en levendigheid van de nare herinnering afnam, ook nog na 4 weken, en zelfs (een beetje) meer dan na EMDR. Het is volstrekt onduidelijk hoe het werkt, want als een van de cruciale elementen werd weggelaten (het lachwekkende, de ‘woesj’ of het draaien met het horloge) werkte de therapie nog steeds. Volgens de auteurs, die duidelijk fan zijn van deze interventie, zijn daar 2 verklaringen voor: suggestie en het feit dat de proefpersonen gezonde vrijwilligers waren in plaats van getraumatiseerde patiënten.

Al jaren doet Ad Vingerhoets prachtig onderzoek naar huilen. In Journal of Nonverbal Behavior staat een artikel over het ‘traan effect’. Als iemand huilt is het voor een ander duidelijker dat die persoon verdrietig is. Als iemand boos of opgelucht is wordt ook dat beter waargenomen als dat vergezeld gaat van tranen. In het experiment keken studenten (ik denk uit Hongarije, maar dat is niet helemaal duidelijk) naar plaatjes van emoties waar digitaal tranen aan waren toegevoegd.

Uit het onderzoek bleek dat verdriet en boosheid makkelijker werden herkend mét tranen. Volgens de auteurs is een evolutionaire verklaring hiervoor dat tranen hulpeloosheid communiceren. Degene die dat ziet weet daardoor dat de ander openstaat voor hulp en medeleven (en niet agressief zal reageren).

Voorspellen is moeilijk, zeker als het om de toekomst gaat, zei Niels Bohr. In Journal of Personality and Social Psychology: Interpersonal Relations and Group Processes staat een artikel over prestaties voorspellen. Dat kan op 2 manieren misgaan: ‘mis-plaatsing’ (jezelf ten onrechte beter of slechter dan gemiddeld inschatten) of ‘mis-schatting’ (je eigen prestatie over- of onderschatten). Er is heel veel onderzoek naar gedaan, zo blijkt bijvoorbeeld dat bijna iedereen denkt dat hij of zij beter auto kan rijden dan gemiddeld. In het Canadese onderzoek werden deelnemers aan een bergrace (10 tot 78 kilometer omhoog rennen) ondervraagd. Ze voorspelden hun eigen eindtijd en de eindtijd van de gemiddelde renner. De uitkomsten zijn ingewikkeld. Mensen die ten onrechte denken dat ze beter dan gemiddeld presteren, overschatten hun feitelijke prestatie. Mensen die terecht denken dat ze beter zijn dan gemiddeld zijn accuraat. Mensen die ten onrechte denken dat ze lager dan gemiddeld scoren overschatten hun prestatie ook. Maar mensen die terecht denken dat ze lager dan gemiddeld scoren zijn juist accuraat. Misschien neigen onervaren mensen tot zelfoverschatting.

Als ik iets pijnlijks vertel ga ik soms lachen; dat lijkt paradoxaal maar ik ben niet de enige. In Journal of Nonverbal Behavior staat een artikel over die distress smile. In India deden 208 mannen in tweetallen mee aan een experiment waarbij ze elkaar in de arm knepen tot het pijn deed. Hun gezichten werden stiekem gefilmd. Er werden diverse varianten van het experiment uitgevoerd. Zo werd gevraagd of de deelnemers vrienden of vreemden waren, moesten ze tijdens het knijpen sommen uitrekenen, moesten ze zich voorstellen dat ze een leider waren die straf uitdeelde, of moesten ze stilstaan als een standbeeld. In een andere variant kregen ze grappige tekenfilms te zien of werd ze gevraagd niet te lachen. De meeste deelnemers lachten tijdens het knijpen en geknepen worden. Als de deelnemers vrienden waren was het aantal lachers wel 80%. Volgens de onderzoekers zijn distress smiles impulsief (niet opzettelijk) maar wel beheersbaar. Het lachen lijkt verzoening te communiceren. Met vrolijkheid heeft het niets te maken. Helaas deden er alleen mannen mee want volgens de auteurs lachen vrouwen meer, vooral om verbondenheid te communiceren.

Een verblijf in de natuur is zo gezond dat de gezondheidszorg ‘natuurrecepten’ voorschrijft. Een artikel in Frontiers in Psychology gaat in op de vraag hoeveel natuur genoeg is voor stressreductie. In Michigan namen 36 gezonde mensen deel aan een onderzoek waarbij ze minstens 3 keer per week naar buiten gingen. Ook stonden ze speeksel af om cortisol en amylase (biomarkers voor stress) te bepalen. Uit het onderzoek bleek dat een kort verblijf in de natuur (20-30 minuten) al leidt tot een forse stressreductie (18,5% cortisol-daling). Uit de amylase meting bleek dat vooral lichte inspanning (in tegenstelling tot zware) in de natuur stress hielp verminderen (28% daling).

In Journal of Experimental Psychology: General staat een artikel over wijn. Aan een Nederlands onderzoek deden wijnexperts (volgens de Wine Knowledge Test) mee die mochten ruiken aan wijn. Het doel was de geur van de wijn te onthouden. Sommige experts mochten hardop zeggen wat ze hadden geroken (al is niet geheel uit te sluiten dat de andere experts stiekem in zichzelf zeiden welke geur ze roken). In een ander deel van het experiment werden de deelnemers ook nog afgeleid. Uit het onderzoek bleek dat wijnexperts geuren kunnen onthouden zonder dat ze die hoeven te benoemen. Deze bevinding past binnen de algemene theorie dat het geheugen van experts binnen hun domein niet afhankelijk is van taal. Wijnexperts onthielden dure wijnen beter dan goedkope wijnen. Volgens de onderzoekers onthouden de experts geen afzonderlijke geuren maar eerder een holistische waardering van de wijn, een ‘gestalt’.