Oedipus-complex, Eidetische therapie en merkliefde

Volgens de hechtingstheorie leidt een veilige hechting in de vroege jeugd tot vertrouwen in anderen en een onveilige hechting kan leiden tot angst. Psychoanalytici hebben het in dit verband over een volwassen oplossing voor het ‘mannelijke Oedipale complex’: je moeder vervangen door een andere vrouw of een over het algemeen realistischer beeld van je ouders en hun relatie. Partnervoorkeur, jaloezie en seks zijn zogenaamde Oedipale thema’s. In Psychoanalytic Psychology staat een artikel over drie experimenten met een zogenaamde Oedipale prime: een foto van een naakte vrouw met een kind dat aan haar borst hangt (van Donna Ferrato). Als deze subliminaal wordt aangeboden leidt dat tot een heractivatie van het ‘Oedipale drama’. Heteroseksuele mannen vulden een vragenlijst over hechting in en kregen tijdens een computertaak gedurende 22 ms de Oedipale prime te zien (dat is te kort om je er bewust van te zijn). Het eerste onderzoek ging over partnervoorkeur. De mannen beschreven het karakter van hun moeder, werden vervolgens blootgesteld aan de prime, en gaven daarna hun voorkeur aan voor een partner op basis van een karakterbeschrijving. Hieruit bleek dat angstig-gehechte mannen na een oedipale prime een voorkeur hadden voor vrouwen die op hun moeder lijken. Het tweede onderzoek ging over jaloezie. Romantische jaloezie werd vastgesteld door middel van vragen over scenario's waarin emotioneel en seksueel vreemdgaan voorkwam. Hieruit bleek dat angstig-gehechte mannen na een Oedipale prime jaloerser zijn dan veilig-gehechte mannen. In het derde onderzoek vulden mannen de Appeal of Physical Sex Scale in. Daarin staan vragen over de lichamelijke (‘mijn partners zweet op mijn lichaam voelen’) en de romantische (‘liefde voor mijn partner uiten’) kant van seks. Hieruit bleek dat na blootstelling aan een Oedipale prime vooral angstig-gehechte mannen de lichamelijke aspecten van seks aantrekkelijker vonden. Volgens de onderzoekers speelt hechtingsangst een grote rol in het onderdrukken van Oedipale fantasieën over partners, jaloezie en seks.

Depressie is wereldwijd een enorm gezondheidsprobleem maar krijgt in ontwikkelingslanden weinig aandacht. In Professional Psychology: Research and Practice staat een artikel over de toepassing van een zogenaamde cultuur-vriendelijke therapie in Pakistan: eidetische therapie (ET). Eidetische therapie is gericht op beelden en heeft 2 voordelen: de verwerking via de rechterhersenhelft is levendiger en beelden hebben minder culturele vertekening dan taal. Een van de auteurs van het artikel behandelde zelf 10 patiënten met ET. Analfabeten werden uitgesloten (omdat ze de depressie vragenlijst BDI niet konden invullen) en de patiënten waren allemaal afkomstig uit de middenklasse (verdienden US$250-US$400 per maand). In 5 tot 10 sessies werd de patiënten gevraagd zich te richten op beelden in plaats van gedachten. De aantekeningen van de therapeut werden onderzocht door middel van kwalitatieve analyse, een methode om gegevens in thema’s onder te brengen. Bijna iedereen had baat bij de therapie. Uit de kwalitatieve analyse bleek dat de patiënten veel lichamelijke symptomen hadden (in sommigen culturen is somatisatie een teken van stress). Een tweede thema was levensgebeurtenissen: de patiënten hadden veel trauma’s. Het derde thema was jeugdherinneringen. In de therapie werd veel aandacht besteed aan beelden uit de jeugd (belangrijk in een cultuur waar de familie een grote rol speelt in de ontwikkeling). Overigens zat bij alle sessies met de overwegend vrouwelijke patiënten een familielid, dat is gebruikelijk in Pakistan.

In Annual Review of Psychology staat een review over merken. Psychologen kijken daar op meer manieren naar dan je zou denken. Zo kan je een merk zien als een passief object met gebruiks- en symbolische betekenis. Het blijkt, bijvoorbeeld, dat angstig-gehechte mensen een voorkeur hebben voor ‘oprechte’ merken die gezinswaarden vertegenwoordigen (in tegenstelling tot spannende, individualistische merken). Ook zijn er mensen die zich mooier voelen met een tas van Victoria’s Secret. En als een bepaald merk bedreigd wordt neigen sommige mensen er zelfs toe het te gaan verdedigen, alsof ze zelf worden aangevallen. Merken spelen ook een rol in relaties. Mensen hechten zich aan een merk. Mensen die alleen in een druk winkelcentrum zijn voelen ze zich vaak meer verbonden met dat merk, omdat in die situatie de behoefte aan verbondenheid toeneemt. Ook is er een relatie tussen het merk en het Zelf, bijvoorbeeld tussen een gezond merk en gezond gedrag. Er is zelfs sprake van merkliefde en merkhaat. Partners met een fijne relatie gebruiken vaak hetzelfde merk. Ook in groepen spelen merken een rol. Rond sommige merken zijn er gemeenschappen gevormd; een goed voorbeeld is Harley-Davidson. En er ontstaat gezamenlijkheid rondom merken, bijvoorbeeld als een gezin gezamenlijk besluit naar Disneyland te willen. De auteurs hopen dat in vervolgonderzoek merken niet uitsluitend als fysieke producten worden opgevat, maar dat ook gekeken wordt naar ervaringen, ideeën en personen.