Ontbijt, chaos, openheid, virtual reality en 11 september

In Psychological Medicine staat dat voeding van invloed is op stemming, bijvoorbeeld via hormonen. Ook eetpatronen zouden stemming kunnen beïnvloeden en dat is van belang voor de preventie en behandeling van depressie. In 1985 deden meer dan 8000 kinderen mee aan een gezondheidsonderzoek. Jaren later werden zij opgespoord en gevraagd om mee te doen aan een vervolgonderzoek. Rond 2005 en 2010 vulden ze vragenlijsten in over hun eetpatroon (1 dag) en depressieve symptomen. In totaal deden 1304 mensen 2 keer mee. Uit de analyses bleek dat er sprake was van 3 eetpatronen: traditioneel (ontbijt, lunch en avondeten), grazen (gelijkmatig over de dag verdeeld eten en snacken) en laat (geen ontbijt en veel ‘s avonds en ‘s nachts eten). Mensen die in 2005 en 2010 hun ontbijt oversloegen (de late eters) hadden vaker een stemmingsstoornis. Een traditioneel eetpatroon lijkt geestelijk gezonder te zijn. Het kan echter ook zijn dat mensen die wat later op de dag actief worden (een zogenaamd avond-chronotype) vaker depressief zijn. Zij ervaren namelijk een ‘sociale jetlag’ als ze door verplichtingen vroeg op moeten en te weinig slapen. In de onderzochte groep sliepen depressieve mensen echter net zo lang als niet-depressieve mensen (ongeveer 7,5 uur). Grappig genoeg zijn de onderzoekers verdeeld over de definitie van ‘ontbijt’ (gaat het om eten voor 09:00 uur of de eerste maaltijd van de dag?).

Als het thuis een chaos is dan heeft de ontwikkeling van kinderen daaronder te lijden. In Psychological Bulletin staat een meta-analyse van onderzoeken naar de relatie tussen huishoudelijke chaos en de ontwikkeling van executieve functies zoals remming en aandacht. De auteurs vonden 35 artikelen over 16480 deelnemers. Chaos kan bestaan uit disorganisatie, zoals drukte en weinig structuur, en instabiliteit, zoals veranderingen in verzorgers en gebrek aan routines. Een beperking in de onderzoeken is dat executief functioneren, zoals plannen, vaak wordt bepaald door middel van vragenlijsten die een ouder invult. Het is beter het kind zelf te testen. Instabiliteit, zoals veel verhuizen, had het grootste negatieve effect op het executieve functioneren, meer dan ongeorganiseerdheid, zoals rommel of herrie. Een verklarende theorie voor het verband tussen chaos en executieve functies is ‘system of chaos’: de ouder heeft ook een slecht executief functioneren (bijvoorbeeld weinig remming), waardoor interacties met het kind ontsporen.

Schizotypie verwijst naar kenmerken zoals magisch denken en vreemde ervaringen die een verhoogde kans op schizofrenie geven. Volgens het dimensionele denken zijn dat extreme varianten van typische (dat is een ander woord voor normaal) persoonlijkheidstrekken, zoals openheid, het openstaan voor ervaringen. In Personality Disorders: Theory, Research, and Treatment staat dat correlaties tussen schizotypie en openheid meestal laag zijn omdat het meetinstrument (een vragenlijst) niet de extreme, onaangepaste variant van openheid bevat. Aan een onderzoek deden 672 studenten mee die vragenlijsten invulden over magisch denken, perceptuele afwijkingen, openheid en ‘experiëntiële permeabiliteit’. De Experiential Permeability Index meet de onaangepaste kanten van openheid met vragen als: ‘ik heb speciale vaardigheden waardoor ik het leven anders kan ervaren dan de meeste mensen’. Met Item Response Theory werden de antwoorden geanalyseerd, waarbij men ervan uitgaat dat niet alle items van een vragenlijst het onderliggende construct op gelijke wijze meten. Uit het onderzoek blijkt dat schizotypie inderdaad samenhangt met openheid en vooral met de pathologische variant daarvan. Daar hoort ook belangstelling voor kunst en het hebben van intense esthetische ervaringen bij.

Ontspannen of in de natuur verblijven helpt goed tegen stress maar is voor veel cliënten in de GGZ moeilijk te realiseren. Virtual Reality (VR) biedt een makkelijke vorm van stressreductie. In Journal Of Medical Internet Research staat een onderzoek naar het gebruik van VRelax. Dat is een programma voor Samsung Gear VR waarbij de deelnemers 360-graden video’s zien (bijvoorbeeld van zwemmen met dolfijnen) met ontspannende muziek en meditatie-instructies. Er deden 49 psychiatrische patiënten mee. Zij voelden zich na een sessie gelijk beter, meer dan na een standaard ontspanningsoefening. Volgens de auteurs helpt een immersive VR ervaring vooral door afleiding en is het daarom belangrijk dat er interactieve elementen in zitten. Evolutionair gezien zou een verblijf in de natuur leiden tot een snel herstel van negatieve emoties. Slechts 2 mensen moesten stoppen vanwege cybermisselijkheid. Er werd een belangenverstrengeling gemeld omdat de auteurs ook de eigenaren zijn van het bedrijf achter VRelax.

Door de overal en altijd aanwezige media is de kans groot dat iemand indirect getuige is van een collectieve traumatische gebeurtenis, bijvoorbeeld toen in 2001 miljoenen mensen live op TV het tweede vliegtuig het WTC in zagen vliegen. In Journal of Traumatic Stress staat dat indirecte blootstelling aan trauma via de media echter de DSM-diagnose PTSS uitsluit. Aan een onderzoek naar de gevolgen van de aanslagen op de Twin Towers deden 1606 mensen 2 keer mee, eerst enkele weken erna en een jaar later weer. Mensen die er direct bij betrokken waren geweest waren uitgesloten van deelname. Naast vragen over de hoeveelheid nieuws die ze over de aanslagen hadden gezien, werd ook gevraagd wat het ergste was dat ze ooit hadden meegemaakt en of zij of iemand die ze kenden ‘net niet’ aan de aanslagen was blootgesteld (bijvoorbeeld door een bezoek aan het WTC op die dag te annuleren). Meer dan eenvijfde koos 11 september als het ergste dat ze ooit hadden meegemaakt. Dat gold meer voor Afrikaanse Amerikanen dan voor alle andere etnische groepen. Mensen die veel andere trauma’s hadden meegemaakt (gemiddeld bijna 9 per persoon), kozen minder vaak 11 september als het ergste, maar mensen die veel TV hadden gekeken in 2001 vonden de gebeurtenis een jaar wel vaak het ergste. Volgens de auteurs is het beter te erkennen dat indirecte blootstelling traumatisch kan zijn en dat subjectieve waardering van levensgebeurtenissen belangrijker is dan objectieve criteria.